Nadmierne eksploatowanie głosu prowadzić może do uszkodzenia narządu głosowego, do utraty głosu, jego zniszczenia czy nawet konieczność zmiany zawodu. Jest to skutek nieprawidłowej emisji lub/i braku higieny głosu nauczyciela w połączeniu z niedostrzeganiem czynników prowokujących większe obciążenie głosu, a tych jest niemało:
1.Hałas
Hałas męczy nie tylko narząd słuchu, ale wpływa na zmęczenie narządu głosowego. Gdy mówimy w hałasie, znacznie wzrasta napięcie mięśni, natężenie głosu (mówimy głośno a nawet krzyczymy), zaczynamy mówić ostro i twardo, w party sposób.
a)Szumy w klasie
ROZWIĄZANIE
Nie krzycz, nie podnoś głosu, by uzyskać ciszę w klasie. Wprost przeciwnie – mów ciszej, uderz w biurko, klaśnij energicznie lub użyj np. małego dzwoneczka (wyjaśnij uczniom kiedy i dlaczego będziesz go stosować).
b)Odgłosy zza okna
ROZWIĄZANIE
Jeśli hałas jest uciążliwy, zamykaj okna. Uchyl drzwi do klasy.
c)Hałas podczas przerwy
ROZWIĄZANIE
Jeśli masz dyżur – zaopatrz się w gwizdek. Unikniesz krzyku. Staraj się nie rozmawiać podczas przerwy, gdy dookoła Ciebie biegają rozkrzyczani uczniowie.
d)Odgłosy maszyn
ROZWIĄZANIE
Jeśli nauczasz przedmiotów zawodowych i pracy towarzyszą odgłosy maszyn, unikaj, na ile to możliwe, mówienia, gdy maszyny pracują. Podchodź do uczniów, stosuj umowne gesty zamiast krzyku.
2.Mówienie na dużej przestrzeni
Jeśli jesteś nauczycielem wychowania fizycznego lub wykładasz w dużej sali nie używając aparatury nagłaśniającej, musisz sobie zdać sprawę z tego, że duża przestrzeń prowokuje do podnoszenia głosu – mówienia wyżej i głośniej.
ROZWIĄZANIE
Mów wolniej, spokojniej, kontroluj wysokość głosu. Podczas lekcji wychowania fizycznego używaj gwiazdka i ustal z uczniami umowne znaki, które wyeliminują zbędne obciążenie Twojego głosu.
3.Słabe warunki akustyczne sal lekcyjnych
Sale lekcyjne rzadko kiedy sprzyjają nośności głosu. Powoduje to, że nauczyciel, zwłaszcza jeśli nie został przygotowany do właściwego operowania głosem, zmuszony jest do mówienia głośniej, często na granicy krzyku.
ROZWIĄZANIE
Aby unikać wysiłku głosowego powodowanego przez złe warunki akustyczne, chodź po klasie, unikaj stania cały czas przy biurku lub tablicy. Poruszaj się, zwracaj twarzą w kierunku uczniów. Nie mów, gdy stoisz tyłem do uczniów i piszesz na tablicy
4.Mówienie podczas choroby/ po chorobie
Intensywna praca głosem, jaką z pewnością jest nauczanie, podczas choroby lub tuż po niej jest kolejnym czynnikiem, który powoduje zwiększony wysiłek głosowy. Stan chorobowy wiąże się z osłabieniem naturalnych mechanizmów i często zmusza nas do większego wysiłku. Pojawiające się przykre dolegliwości utrudniają swobodne posługiwanie się głosem. Zmęczeniu głosu w takiej sytuacji mogą towarzyszyć też obrzęki, małe krwawienia w krtani.
ROZWIĄZANIE
Dbaj o zdrowie. Oszczędzaj głos podczas choroby. Pozwól, by Twój głos się zregenerował zwłaszcza po poważnych infekcjach czy chorobach dróg oddechowych. Unikaj dużych wysiłków głosowych (np. bardziej zaangażuj uczniów) i pamiętaj, że szept męczy narząd głosowy – mów cicho, dźwięcznie.
5.Wiek uczniów i wysokość głosu, jaką się posługują
Jeśli pracujesz w przedszkolu lub uczysz w klasach początkowych, zwróć uwagę, czy nie mówisz zbyt wysoko. Mała dzieci, ze względu na budowę ich narządu głosowego, mówią wyżej, głośniej i nierzadko piskliwie. Może nieświadomie, próbując nawiązać z nimi lepszy kontakt, mówisz głośniej i znaczenie wyżej niż naturalne brzmienie swojego głosu.
ROZWIĄZANIE
Przyjrzyj się swojemu głosowi i świadomie mów niżej, jeśli dostrzegasz, że ten problem u Ciebie występuje.
6.Zmęczenie fizyczne, niedospanie
Narząd głosowy jest bardzo wrażliwy na zmęczenie czy brak snu. Zmęczenie powoduje, że nie chce nam się mówić, nie mamy siły i energii, gorzej oddychamy, jesteśmy spięci i łatwo się irytujemy. To powoduje, że wkładamy więcej wysiłku w mówienie, które szybko zaczyna nas męczyć.
ROZWIĄZANIE
Organizuj swój czas w taki sposób, by się wyspać oraz by w ciągu dnia nie zabrakło czasu na odpoczynek czy drzemkę.
7.Brak regeneracji głosu
Zapewne wiesz, co dzieje się z Twoim głosem, gdy bez przerwy mówisz przez 3- 4 godziny, łącznie z przerwami międzylekcyjnymi. Zmęczenie głosu, ból krtani, czy suchość gardła są oznaką, że zaczynasz przeciążać głos i warto zrobić sobie przerwę.
ROZWIĄZANIE
Idealnie byłoby wykorzystać każdą przerwę między lekcjami na odpoczynek głosu, czyli milczenie, kilka prostych rozluźniających ćwiczeń. Jeśli nie możesz sobie na to pozwolić, to przynajmniej raz lub dwa razy wyznacz sobie taki czas. Umów się z uczniami, że niektóre przerwy są tylko dla Ciebie, a nie np. dodatkowe odpytywanie czy wyjaśnianie tematu. Pozwól też, aby głos odpoczął, kiedy kończysz pracę.
Gdy wracasz do domu po lekcjach umów się z domownikami, że masz czas dla siebie, na odpoczynek głosu. Później jesteś do ich dyspozycji.
8.Nadmiar obowiązków
Zbyt dużo obowiązków, pracy i wymagań powoduje stres i zmęczenie. Te czynniki negatywnie wpływają na funkcjonowanie głosu. Zmęczone ciało nie jest w stanie wytworzyć pięknego i zdrowego głosu.
ROZWIĄZANIE
Ogranicz branie dodatkowych zajęć, lekcji zastępczych jeśli wiesz, że kondycja Twojego głosu pozwala wiele do życzenia lub gdy chorujesz. Rozsądnie planuj i realizuj swoje działania czy ambicje.
9.Stres
Stres związany z pracą oraz z życiem rodzinnym, napięcia i emocje, które im towarzyszą odbijają się głosie (stres 'wchodzi w gardło', utrudnia swobodne oddychanie).
ROZWIĄZANIE
Relaksuj się, korzystaj z masaży,uprawiaj sport, chodź na spacery, biegaj, tańcz, pływaj, oddychaj. Rób to, co pomoże Ci poradzić sobie z napięciami. Rozluźnij ciało, odpręż umysł, a Twój głos zabrzmi inaczej.
10.Nieprzestrzeganie zasad higieny
Palenie papierosów (czynne i bierne), mocna kawa, herbata, zbyt mała ilość płynów, nierespektowanie potrzeb głosu (np. brak przerw na regenerację głosu) czy intensywne jego używanie podczas choroby to najczęstsze grzechy nauczycieli.
ROZWIĄZANIE
Krok po kroku wprowadzaj zasady głosowej higieny. Zobaczysz i odczujesz różnicę w pracy głosem.